Sallustio, Bellum Iugurthinum: Gaio Mario

Originale

Sed is natus et omnem pueritiam Arpini altus, ubi primum aetas militiae patiens fuit, stipendiis faciundis, non Graeca facundia neque urbanis munditiis sese exercuit: ita inter artis bonas integrum ingenium brevi adolevit. Ergo, ubi primum tribunatum militarem a populo petit, plerisque faciem eius ignorantibus, factis notus per omnis tribus declaratur. Deinde ab eo magistratu alium, post alium sibi peperit, semperque in potestatibus eo modo agitabat, ut ampliore quam gerebat dignus haberetur. Tamen is ad id locorum talis vir - nam postea ambitione praeceps datus est - consulatum adpetere non audebat. Etiam tum alios magistratus plebs, consulatum nobilitas inter se per manus tradebat. Novos nemo tam clarus neque tam egregiis factis erat, quin indignus illo honore et is quasi pollutus haberetur.

Traduzione

Ma, nato e cresciuto ad Arpino per tutta l’infanzia, non appena l’età fu resistente al servizio militare, facendo il servizio militare, si esercitò non nell’eloquenza greca e nelle raffinatezze cittadine: così in poco tempo sviluppò, tra le buone qualità, l’inesperto ingegno. Perciò, non appena chiese al popolo il tribunato militare, e nonostante molti non lo avessero mai visto [lett: non conoscessero il suo aspetto], viene eletto da tutte le tribù perché famoso per le imprese. Poi da quella magistratura se ne procurò una e poi un’altra, e nell’esercizio di quelle si comportava sempre in modo che fosse ritenuto degno di una (carica) più importante di quella che stava esercitando. Tuttavia un uomo sino a quel momento così eccezionale - infatti dopo si è detto essere trascinato nella rovina dall’ambizione - non osava aspirare al consolato. Allora l’aristocrazia trasmetteva ancora il consolato di padre in figlio, mentre la plebe trasmetteva le altre cariche. Nessun “uomo nuovo” era tanto famoso nè di imprese singolari da non essere ritenuto indegno di quella carica e quasi corrotto.